درویشی گمنام

جــز الف قـد دوسـت در دل درویــش نیسـت........... خــانــه تنگیسـت دل جــای یکــی بیـش نیسـت

درویشی گمنام

جــز الف قـد دوسـت در دل درویــش نیسـت........... خــانــه تنگیسـت دل جــای یکــی بیـش نیسـت

دعائی از نهج البلاغه

وَ مِنْ دُعاء کانَ یَدْعُو بِهِ عَلَیْهِ السَّلامُ کَثیراً
از دعاهاى آن حضرت است که زیاد مى خواند

الْحَمْدُلِلّهِ الَّذى لَمْ یُصْبِحْ بى مَیِّتاً وَ لا سَقیماً، وَ لا مَضْرُوباً عَلى
سپاس خداى را که مرده و بیمار به عرصه روزم درنیاورده، و بدى و بیمارى بر
عُرُوقى بِسُوء، وَ لا مَأْخُوذاً بِاَسْوَأِ عَمَلى، وَ لا مَقْطُوعاً دابِرى،
رگهایم زده نشده، و به بدترین کردارم گرفتار نگشته ام، نه نسلم بریده شده،

وَ لا مُرْتَدّاً عَنْ دینى، وَ لا مُنْکِراً لِرَبّى، وَ لا مُسْتَوْحِشاً مِنْ ایمانى،
نه از دین برگشته ام، نه منکر پروردگارم هستم، نه از ایمانم دل نگرانم،
وَ لا مُلْتَبِساً عَقْلى، وَ لا مُعَذَّباً بِعَذابِ الاُْمَمِ مِنْ قَبْلى. اَصْبَحْتُ

نه عقلم دچار سرگردانى است، و نه به عذاب امم گذشته گرفتار گشته ام. صبح کردم در حالى که
عَبْداً مَمْلُوکاً ظالِماً لِنَفْسى، لَکَ الْحُجَّةُ عَلَىَّ وَ لا حُجَّةَ لى،
بنده اى در اختیار مولایم و بر نفس خویش ستمکارم، تو را بر من حجّت است و مرا بر تو حجّت نیست،
وَ لا اَسْتَطیعُ اَنْ آخُذَ اِلاّ ما اَعْطَیْتَنى، وَلا اَتَّقِىَ اِلاّ ما وَقَیْتَنى.
جز آنچه عطا کنى قدرت گرفتن ندارم، و توان حفظ خود را ندارم مگر تو مرا حفظ کنى.

اللّهُمَّ اِنّى اَعُوذُ بِکَ اَنْ اَفْتَقِرَ فى غِناکَ، اَوْ اَضِلَّ فى هُداکَ،
الهى، به تو پناه مى برم از اینکه در بى نیازى تو فقیر شوم، یا در هدایتت گمراه گردم،
اَوْ اُضامَ فى سُلْطانِکَ، اَوْ اُضْطَهَـدَ وَ الاَْمْـرُ لَـکَ.
یا در سلطنتت مورد ستم واقع شوم، یا به خوارى نشینم و حال اینکه امر به دست توست.
اللّهُمَّ اجْعَلْ نَفْسى اَوَّلَ کَریمَة تَنْتَزِعُها مِنْ کَرائِمى، وَ اَوَّلَ

بار خدایا، جانم را اوّل عضو باارزشى از اعضاى باارزشم قرار ده که از من مى ستانى، و نخستین
وَدیعَة تَرْتَجِعُها مِنْ وَدائِع  ِ نِعَمِکَ عِنْدى.
ودیعـه از ودایـع نعمتت بر من که بـاز مى گـردانى.
اللّهُمَّ اِنّا نَعُوذُ بِکَ اَنْ نَذْهَبَ عَنْ قَوْلِکَ، اَوْ نُفْتَتَنَ عَنْ دینِکَ،

خداوندا، به توپناه مى بریم ازاینکه از گفته تو بیرون رویم، یا از دینت روگردانده به گمراهى افتیم،
اَوْ تَتایَعَ بِنا اَهْواؤُنا دُونَ الْهُدَى الَّذى جاءَ مِنْ عِنْدِکَ.
یا پیش از هدایتـى که از جانب تو آمـده هواها و هوسـها به ما دسـت یابد.
 

صحیفه سجادیه (طلب توبه)

(وَ کَانَ مِنْ دُعَائِهِ عَلَیْهِ السَّلَامُ فِی ذِکْرِ التَّوْبَةِ وَ طَلَبِهَا)

اللَّهُمَّ یَا مَنْ لَا یَصِفُهُ نَعْتُ الْوَاصِفِینَ وَ یَا مَنْ لَا یُجَاوِزُهُ رَجَاءُ الرَّاجِینَ وَ یَا مَنْ لَا یَضِیعُ لَدَیْهِ أَجْرُ الْمُحْسِنِینَ وَ یَا مَنْ هُوَ مُنْتَهَى خَوْفِ الْعَابِدِینَ. وَ یَا مَنْ هُوَ غَایَةُ خَشْیَةِ الْمُتَّقِینَ هَذَا مَقَامُ مَنْ تَدَاوَلَتْهُ أَیْدِی الذُّنُوبِ، وَ قَادَتْهُ أَزِمَّةُ الْخَطَایَا، وَ اسْتَحْوَذَ عَلَیْهِ الشَّیْطَانُ، فَقَصَّرَ عَمَّا أَمَرْتَ بِهِ تَفْرِیطاً، وَ تَعَاطَى مَا نَهَیْتَ عَنْهُ تَغْرِیراً. کَالْجَاهِلِ بِقُدْرَتِکَ عَلَیْهِ، أَوْ کَالْمُنْکِرِ فَضْلَ إِحْسَانِکَ إِلَیْهِ حَتَّى إِذَا انْفَتَحَ لَهُ بَصَرُ الْهُدَى، وَ تَقَشَّعَتْ عَنْهُ سَحَائِبُ الْعَمَى، أَحْصَى مَا ظَلَمَ بِهِ نَفْسَهُ، وَ فَکَّرَ فِیمَا خَالَفَ بِهِ رَبَّهُ، فَرَأَى کَبِیرَ عِصْیَانِهِ کَبِیراً وَ جَلِیلَ مُخَالَفَتِهِ جَلِیلًا. فَأَقْبَلَ نَحْوَکَ مُؤَمِّلًا لَکَ مُسْتَحْیِیاً مِنْکَ، وَ وَجَّهَ رَغْبَتَهُ إِلَیْکَ ثِقَةً بِکَ، فَأَمَّکَ بِطَمَعِهِ یَقِیناً، وَ قَصَدَکَ بِخَوْفِهِ إِخْلَاصاً، قَدْ خَلَا طَمَعُهُ مِنْ کُلِّ مَطْمُوعٍ فِیهِ غَیْرِکَ، وَ أَفْرَخَ رَوْعُهُ مِنْ کُلِّ مَحْذُورٍ مِنْهُ سِوَاکَ. فَمَثَلَ بَیْنَ یَدَیْکَ مُتَضَرِّعاً، وَ غَمَّضَ بَصَرَهُ إِلَى الْأَرْضِ مُتَخَشِّعاً، وَ طَأْطَأَ رَأْسَهُ لِعِزَّتِکَ مُتَذَلِّلًا، وَ أَبَثَّکَ مِنْ سِرِّهِ مَا أَنْتَ أَعْلَمُ بِهِ مِنْهُ خُضُوعاً، وَ عَدَّدَ مِنْ ذُنُوبِهِ مَا أَنْتَ أَحْصَى لَهَا خُشُوعاً، وَ اسْتَغَاثَ بِکَ مِنْ عَظِیمِ مَا وَقَعَ بِهِ فِی عِلْمِکَ وَ قَبِیحِ مَا فَضَحَهُ فِی حُکْمِکَ مِنْ ذُنُوبٍ أَدْبَرَتْ لَذَّاتُهَا فَذَهَبَتْ، وَ أَقَامَتْ تَبِعَاتُهَا فَلَزِمَتْ. لَا یُنْکِرُ یَا إِلَهِی عَدْلَکَ إِنْ عَاقَبْتَهُ، وَ لَا یَسْتَعْظِمُ عَفْوَکَ إِنْ عَفَوْتَ عَنْهُ وَ رَحِمْتَهُ، لِأَنَّکَ الرَّبُّ الْکَرِیمُ الَّذِی لَا یَتَعَاظَمُهُ غُفْرَانُ الذَّنْبِ الْعَظِیمِ اللَّهُمَّ فَهَا أَنَا ذَا قَدْ جِئْتُکَ مُطِیعاً لِأَمْرِکَ فِیمَا أَمَرْتَ بِهِ مِنَ الدُّعَاءِ، مُتَنَجِّزاً وَعْدَکَ فِیمَا وَعَدْتَ بِهِ مِنَ الْإِجَابَةِ، إِذْ تَقُولُ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ. اللَّهُمَّ فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ الْقَنِی بِمَغْفِرَتِکَ کَمَا لَقِیتُکَ بِإِقْرَارِی، وَ ارْفَعْنِی عَنْ مَصَارِعِ الذُّنُوبِ کَمَا وَضَعْتُ لَکَ نَفْسِی، وَ اسْتُرْنِی بِسِتْرِکَ کَمَا تَأَنَّیْتَنِی عَنِ الِانْتِقَامِ مِنِّی. اللَّهُمَّ وَ ثَبِّتْ فِی طَاعَتِکَ نِیَّتِی، وَ أَحْکِمْ فِی عِبَادَتِکَ بَصِیرَتِی، وَ وَفِّقْنِی مِنَ الْأَعْمَالِ لِمَا تَغْسِلُ بِهِ دَنَسَ الْخَطَایَا عَنِّی، وَ تَوَفَّنِی عَلَى مِلَّتِکَ وَ مِلَّةِ نَبِیِّکَ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِ السَّلَامُ إِذَا تَوَفَّیْتَنِی. اللَّهُمَّ إِنِّی أَتُوبُ إِلَیْکَ فِی مَقَامِی هَذَا مِنْ کَبَائِرِ ذُنُوبِی وَ صَغَائِرِهَا، وَ بَوَاطِنِ سَیِّئَاتِی وَ ظَوَاهِرِهَا، وَ سَوَالِفِ زَلَّاتِی وَ حَوَادِثِهَا، تَوْبَةَ مَنْ لَا یُحَدِّثُ نَفْسَهُ بِمَعْصِیَةٍ، وَ لَا یُضْمِرُ أَنْ یَعُودَ فِی خَطِیئَةٍ وَ قَدْ قُلْتَ یَا إِلَهِی فِی مُحْکَمِ کِتَابِکَ إِنَّکَ تَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِکَ، وَ تَعْفُو عَنِ السَّیِّئَاتِ، وَ تُحِبُّ التَّوَّابِینَ، فَاقْبَلْ تَوْبَتِی کَمَا وَعَدْتَ، وَ اعْفُ عَنْ سَیِّئَاتِی کَمَا ضَمِنْتَ، وَ أَوْجِبْ لِی مَحَبَّتَکَ کَمَا شَرَطْتَ وَ لَکَ یَا رَبِّ شَرْطِی أَلَّا أَعُودَ فِی مَکْرُوهِکَ، وَ ضَمَانِی أَنْ لَا أَرْجِعَ فِی مَذْمُومِکَ، وَ عَهْدِی أَنْ أَهْجُرَ جَمِیعَ مَعَاصِیکَ. اللَّهُمَّ إِنَّکَ أَعْلَمُ بِمَا عَمِلْتُ فَاغْفِرْ لِی مَا عَلِمْتَ، وَ اصْرِفْنِی بِقُدْرَتِکَ إِلَى مَا أَحْبَبْتَ. اللَّهُمَّ وَ عَلَیَّ تَبِعَاتٌ قَدْ حَفِظْتُهُنَّ، وَ تَبِعَاتٌ قَدْ نَسِیتُهُنَّ، وَ کُلُّهُنَّ بِعَیْنِکَ الَّتِی لَا تَنَامُ، وَ عِلْمِکَ الَّذِی لَا یَنْسَى، فَعَوِّضْ مِنْهَا أَهْلَهَا، وَ احْطُطْ عَنِّی وِزْرَهَا، وَ خَفِّفْ عَنِّی ثِقْلَهَا، وَ اعْصِمْنِی مِنْ أَنْ أُقَارِفَ مِثْلَهَا. اللَّهُمَّ وَ إِنَّهُ لَا وَفَاءَ لِی بِالتَّوْبَةِ إِلَّا بِعِصْمَتِکَ، وَ لَا اسْتِمْسَاکَ بِی عَنِ الْخَطَایَا إِلَّا عَنْ قُوَّتِکَ، فَقَوِّنِی بِقُوَّةٍ کَافِیَةٍ، وَ تَوَلَّنِی بِعِصْمَةٍ مَانِعَةٍ. اللَّهُمَّ أَیُّمَا عَبْدٍ تَابَ إِلَیْکَ وَ هُوَ فِی عِلْمِ الْغَیْبِ عِنْدَکَ فَاسِخٌ لِتَوْبَتِهِ، وَ عَائِدٌ فِی ذَنْبِهِ وَ خَطِیئَتِهِ، فَإِنِّی أَعُوذُ بِکَ أَنْ أَکُونَ کَذَلِکَ، فَاجْعَلْ تَوْبَتِی هَذِهِ تَوْبَةً لَا أَحْتَاجُ بَعْدَهَا إِلَى تَوْبَةٍ، تَوْبَةً مُوجِبَةً لِمَحْوِ مَا سَلَفَ، وَ السَّلَامَةِ فِیمَا بَقِیَ. 21) اللَّهُمَّ إِنِّی أَعْتَذِرُ إِلَیْکَ مِنْ جَهْلِی، وَ أَسْتَوْهِبُکَ سُوءَ فِعْلِی، فَاضْمُمْنِی إِلَى کَنَفِ رَحْمَتِکَ تَطَوُّلًا، وَ اسْتُرْنِی بِسِتْرِ عَافِیَتِکَ تَفَضُّلًا. اللَّهُمَّ وَ إِنِّی أَتُوبُ إِلَیْکَ مِنْ کُلِّ مَا خَالَفَ إِرَادَتَکَ، أَوْ زَالَ عَنْ مَحَبَّتِکَ مِنْ خَطَرَاتِ قَلْبِی، وَ لَحَظَاتِ عَیْنِی، وَ حِکَایَاتِ لِسَانِی، تَوْبَةً تَسْلَمُ بِهَا کُلُّ جَارِحَةٍ عَلَى حِیَالِهَا مِنْ تَبِعَاتِکَ، وَ تَأْمَنُ مِمَا یَخَافُ الْمُعْتَدُونَ مِنْ أَلِیمِ سَطَوَاتِکَ. اللَّهُمَّ فَارْحَمْ وَحْدَتِی بَیْنَ یَدَیْکَ، وَ وَجِیبَ قَلْبِی مِنْ خَشْیَتِکَ، وَ اضْطِرَابَ أَرْکَانِی مِنْ هَیْبَتِکَ، فَقَدْ أَقَامَتْنِی یَا رَبِّ ذُنُوبِی مَقَامَ الْخِزْیِ بِفِنَائِکَ، فَإِنْ سَکَتُّ لَمْ یَنْطِقْ عَنِّی أَحَدٌ، وَ إِنْ شَفَعْتُ فَلَسْتُ بِأَهْلِ الشَّفَاعَةِ. اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ شَفِّعْ فِی خَطَایَایَ کَرَمَکَ، وَ عُدْ عَلَى سَیِّئَاتِی بِعَفْوِکَ، وَ لَا تَجْزِنِی جَزَائِی مِنْ عُقُوبَتِکَ، وَ ابْسُطْ عَلَیَّ طَوْلَکَ، وَ جَلِّلْنِی بِسِتْرِکَ، وَ افْعَلْ بِی فِعْلَ عَزِیزٍ تَضَرَّعَ إِلَیْهِ عَبْدٌ ذَلِیلٌ فَرَحِمَهُ، أَوْ غَنِیٍّ تَعَرَّضَ لَهُ عَبْدٌ فَقِیرٌ فَنَعَشَهُ. اللَّهُمَّ لَا خَفِیرَ لِی مِنْکَ فَلْیَخْفُرْنِی عِزُّکَ، وَ لَا شَفِیعَ لِی إِلَیْکَ فَلْیَشْفَعْ لِی فَضْلُکَ، وَ قَدْ أَوْجَلَتْنِی خَطَایَایَ فَلْیُؤْمِنِّی عَفْوُکَ. فَمَا کُلُّ مَا نَطَقْتُ بِهِ عَنْ جَهْلٍ مِنِّی بِسُوءِ أَثَرِی، وَ لَا نِسْیَانٍ لِمَا سَبَقَ مِنْ ذَمِیمِ فِعْلِی، لَکِنْ لِتَسْمَعَ سَمَاؤُکَ وَ مَنْ فِیهَا وَ أَرْضُکَ وَ مَنْ عَلَیْهَا مَا أَظْهَرْتُ لَکَ مِنَ النَّدَمِ، وَ لَجَأْتُ إِلَیْکَ فِیهِ مِنَ التَّوْبَةِ. فَلَعَلَّ بَعْضَهُمْ بِرَحْمَتِکَ یَرْحَمُنِی لِسُوءِ مَوْقِفِی، أَوْ تُدْرِکُهُ الرِّقَّةُ عَلَیَّ لِسُوءِ حَالِی فَیَنَالَنِی مِنْهُ بِدَعْوَةٍ هِیَ أَسْمَعُ لَدَیْکَ مِنْ دُعَائِی، أَوْ شَفَاعَةٍ أَوْکَدُ عِنْدَکَ مِنْ شَفَاعَتِی تَکُونُ بِهَا نَجَاتِی مِنْ غَضَبِکَ وَ فَوْزَتِی بِرِضَاکَ. 28) اللَّهُمَّ إِنْ یَکُنِ النَّدَمُ تَوْبَةً إِلَیْکَ فَأَنَا أَنْدَمُ النَّادِمِینَ، وَ إِنْ یَکُنِ التَّرْکُ لِمَعْصِیَتِکَ إِنَابَةً فَأَنَا أَوَّلُ الْمُنِیبِینَ، وَ إِنْ یَکُنِ الِاسْتِغْفَارُ حِطَّةً لِلذُّنُوبِ فَإِنِّی لَکَ مِنَ الْمُسْتَغْفِرِینَ. اللَّهُمَّ فَکَمَا أَمَرْتَ بِالتَّوْبَةِ، وَ ضَمِنْتَ الْقَبُولَ، وَ حَثَثْتَ عَلَى الدُّعَاءِ، وَ وَعَدْتَ الْإِجَابَةَ، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اقْبَلْ تَوْبَتِی، وَ لَا تَرْجِعْنِی مَرْجِعَ الْخَیْبَةِ مِنْ رَحْمَتِکَ، إِنَّکَ أَنْتَ التَّوَّابُ عَلَى الْمُذْنِبِینَ، وَ الرَّحِیمُ لِلْخَاطِئِینَ الْمُنِیبِینَ. اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، کَمَا هَدَیْتَنَا بِهِ، وَ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، کَمَا اسْتَنْقَذْتَنَا بِهِ، وَ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، صَلَاةً تَشْفَعُ لَنَا یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ یَوْمَ الْفَاقَةِ إِلَیْکَ، إِنَّکَ عَلَى کُلِّ شَیْ‏ءٍ قَدِیرٌ، وَ هُوَ عَلَیْکَ یَسِیرٌ

.دعاى آن حضرت است در ذکر توبه و طلب توبه.

بار خدایا،اى آن که توصیف واصفان،وصف کردنت نتواند و اى آن‏که امید امیدواران از تو در نگذرد و اى آن که پاداش نیکوکاران در نزد توتباه نگردد.اى خداوندى که پرستندگان چون از تو ترسند از دیگر کس‏نترسند و اى خداوندى که پرهیزگاران چون بیم تو به دل دارند،بیم کس‏به دل راه ندهند.

اینجا که من ایستاده‏ام،جایگاه کسى است که بازیچه دست گناهان‏است و زمام اختیارش در کف خطاها و لغزشها.شیطان بر او تاخته وچیرگى یافته،پس،از روى تفریط،از انجام هر چه بدان فرمان داده‏اى‏قصور ورزیده و از سر غرور،هر چه را از آن نهى کرده‏اى مرتکب شده،همانند کسى که گستردگى عرصه قدرت تو را نمى‏شناسد یا آنکه‏احسان تو را در حق خود انکار مى‏کند .و آنگاه که دیده هدایتش بیناشود و آن ابرهایى که بصیرتش را فرو پوشانیده پراکنده گردد،آن‏ستمها که در حق خود کرده بر شمرد و در آن خلافها که در امرپروردگارش مرتکب شده بیندیشد.پس عصیان بزرگ خود را به همان‏بزرگى که هست بنگرد و خلاف عظیم خود را به همان عظمت که هست‏مشاهده کند.آنگاه با دلى پر امید به تو روى نهد در حالى که دیده ازپشت پاى خجالت بر نتواند داشت.همه رغبت خویش در تو بسته و تنهااعتمادش به توست.با امیدى که در دل خود پرورده از روى یقین آهنگ‏تو کرده و با دلى بیمناک و اخلاصى تمام به درگاه تو روى آورده است .واگر دیگران طمع در دیگرى بسته‏اند او جز در تو طمع نبسته،اگر دیگران‏از دیگرى هراسناکند او را جز از تو هراسى در دل نیست.بار خدایا،بنده‏تو در پیشگاه تو به تضرع ایستاده و به خشوع چشم بر زمین دوخته و درپیشگاه عز تو سر به خوارى فرو داشته و خاضعانه راز دلش را که تو خودبدان آگاه‏ترى با تو در میان نهاده و فروتنانه گناهانش را که تو خودشمارشان بهتر مى‏دانى یک یک بر مى‏شمرد.به درگاه تو استغاثه مى‏کنداز واقعه شگرفى که بدان گرفتار آمده و تو خود از آن با خبرى و زارى‏مى‏کند از عملى ناپسند که به سبب سرپیچى از حکم تواش رسواساخته:همان گناهانى که لذات آنها سپرى گشته و شتابان گریخته‏است و عواقب شومشان باقى است چنان که گویى هرگز سر رفتنش‏نیست.

اى خداوند من،چنین بنده‏اى اگر به عدل خود عقوبتش کنى زبان‏به انکار نمى‏گشاید و اگر عفوش کنى و بر او رحمت آورى عفوو رحمتت را در برابر عظمتت بزرگ نشمارد.زیرا تو آن پروردگارکریمى هستى که آمرزش گناهان بزرگ را بزرگ نمى‏شمرى.

اى خداوند،این منم که به سوى تو آمده‏ام،مطیع فرمان توام آنجا که‏فرمان داده‏اى که بندگانت دست به دعا بر دارند.اینک خواهم به آن‏وعده اجابت که داده‏اى وفا کنى،که تو خود گفته‏اى :بخوانید مرا تا شمارا اجابت کنم.#(1)

بار خدایا،بر محمد و خاندانش درود بفرست و آن سان که من دربرابر تو به گناه خود اعتراف کرده‏ام،تو نیز به آمرزش خود مرا بپذیر.وآن سان که خود را در برابر تو پست گردانیده‏ام مرا از لغزشگاههاى‏گناه برگیر و آن سان که در انتقام گرفتن از من درنگ کرده‏اى،مرا درپرده رحمت خویش مستور دار.

بار خدایا،قصد مرا در اطاعت خویش پایدارى بخش و بصیرتم را در پرستشت قوى گردان و مرا توفیق کارهایى ده که با آن از آلودگى‏گناه شست و شویم دهى،و چون بمیرانى بر آیین خود و آیین پیامبرت‏محمدـعلیه السلامـبمیران.

اى خداوند،در همین مکان که ایستاده‏ام،از گناهان خرد و کلان‏خود،از بدیهاى پنهان و آشکار خود،از لغزشهاى گذشته و حال خود به‏درگاه تو توبه مى‏کنم،چونان توبه کسى که از آن پس حتى با خود سخن‏از گناه نگوید و در خاطر نگذراند که خطاى پیشین از سر گیرد.

اى خداوند من،تو خود در کتاب محکمت گفته‏اى که توبه بندگانت‏را مى‏پذیرى و گناهانشان را عفو مى‏کنى‏#(2)و توبه کنندگان را دوست‏مى‏دارى‏#(3)،پس همچنان که وعده داده‏اى توبه من بپذیر و همچنان که برعهده گرفته‏اى از خطاهاى من درگذر و آن سان که شرط کرده‏اى‏محبت خود نصیب من ساز.

اى پروردگار من،من نیز شرط مى‏کنم که زین پس کارى را که‏تواش ناخوش داشته‏اى مرتکب نشوم و بر عهده مى‏گیرم که عملى راکه تواش ناپسند دانسته‏اى انجام ندهم و از هر چه معصیت توست دورى‏گزینم.

اى خداوند،تو بهتر مى‏دانى که من چه کرده‏ام،پس آن گناهان را که‏خود بدانها آگاهى بیامرز و به قدرت خود مرا بدان سو ببر که خوددوست دارى.

اى خداوند،بر ذمه من تبعاتى است که در حفظ دارم و تبعاتى که از یادبرده‏ام،ولى همه را چشم تو که هرگز به خواب نمى‏رود مى نگرد و علم‏تو که هیچ چیز از آن نهان نمى‏ماند،مى‏داند .تو خود کسانى را که بر من‏ذمه دارند عوض ده و بار گناه آن از دوش من برگیر و از سنگینى آن بکاه ومرا از ارتکاب چنان گناهانى نگه‏دار.

اى خداوند،من در توبه خویش پایدارى نتوانم،مگر تو مرا از گناه‏نگه‏دارى و از گناه پرهیز نتوانم مگر تو توان آنم دهى.پس مرا به نیرویى‏به حد کفایت توانا گردان و به عصمتى باز دارنده از گناه مدد فرماى.

اى خداوند،هر بنده‏اى،به درگاه تو توبه مى‏کند و حال آنکه تو به‏علم خود مى‏دانى که توبه خود خواهد شکست و بار دیگر به گناه وخطاى خود باز خواهد گشت.خداوندا،به تو پناه مى‏آورم اگر در این‏زمره باشم.اى خداوند،این توبه من از آن گونه قرارده که بعد از آن‏نیازمند توبه نشوم.توبه‏اى که موجب زداییدن گناهان گذشته من باشد وسبب در امان ماندن در باقى عمر از گنهکارى.

اى خداوند،از نادانى خود،از درگاه تو،پوزش مى‏طلبم و بخشایش‏کردار بدم را از تو مى‏خواهم .به احسان خویش مرا در کنف رحمت خودجاى ده و به فضل و کرم خویش در پرده عافیت خود بپوشان .

اى خداوند،به درگاه تو توبه مى‏کنم از هر خاطره بد که در دلم خطورکرده و هر نگاه گناه آلود که چشمم مرتکب شده و هر سخن بیجا که برزبانم جارى گشته که خلاف اراده تو و بیرون از دایره دوستى تو بوده‏است،توبه مى‏کنم آن چنان که یک یک اعضایم از عقوبتهاى تو به‏سلامت مانند و از خشم دردناک تو که متجاوزان و ستمکاران از آن‏بیمناکند در امان باشند.

بار خدایا به تنهایى من در برابر خود و تپیدنهاى دلم از خوف خود ولرزش اعضایم از هیبت خود رحمت آور،که گناهانم،اى پروردگار من،مرا در پیشگاه تو در مقام رسوایى بر پاى داشته .اگر خود خاموشى‏گزینم،کسى درباره من سخن نخواهد گفت و اگر شفیعى بطلبم،دانم که سزاوار شفاعت نیستم تا کسى مرا شفاعت کند.

بار خدایا،بر محمد و خاندانش درود بفرست و کرمت را شفیع‏خطاهاى من قرار ده و به عفو و بخشایش خود گناهانم عفو کن و مرا به‏عقوبتى که سزاوار آنم جزا مده و احسان خود به فراوانى به من ارزانى‏دار و مرا در پرده عفو خود بپوشان.اى خداوند،با من همانندپیروزمندى رفتار کن که بنده‏اى ذلیل در برابرش زارى مى‏کند و آن‏پیروزمند بر او رحمت مى‏آورد،یا همانند توانگرى که فقیرى راه بر اومى‏گیرد و آن توانگر بى‏نیازش مى‏سازد.

بار خدایا،کس نیست که مرا پناه دهد،سایه عز توست که بایست مراپناه دهد.کس نیست که به درگاه تو شفیع من شود،فضل و کرم توست که‏بایست مرا شفاعت کند.گناهانم مرا مى‏ترساند،عفو توست که بایست‏مرا ایمنى بخشد.

اى خداوند من،آنچه بر زبان مى‏آورم نه از آن روست که از اعمال‏ناستوده خود بى‏خبرم،یا کردارهاى ناپسند خود از یاد برده‏ام،بل براى‏آن است که آسمانها و ساکنان آنها و زمین و هر چه بر روى آن است،پشیمانى مرا که در برابر تو اظهار کرده‏ام بشنوند و بدانند که توبه‏کرده‏ام و به تو پناه آورده‏ام.باشد که یکى از آنها بر شوربختى من‏رحمت آرد یا بر بد حالى منش رقت آید و در حق من دعایى کند که توزودتر از دعاى من مستجاب فرمایى،یا روى شفاعت بر زمین نهد وشفاعت او از درخواست من مقبول‏تر افتد و سبب رهایى من از خشم توو توفیق یافتن من به خشنودى تو باشد.

بار خدایا،اگر پشیمانى به درگاه تو توبه است،من پشیمان‏ترین‏پشیمانانم و اگر ترک گناه بازگشت به توست،من نخستین بازگشتگانم واگر استغفار است که گناهان را مى‏ریزد،من در زمره استغفار کنندگانم.

اى خداوند،همچنان که ما را به توبه فرمان داده‏اى و پذیرفتنش بر عهده گرفته‏اى،همچنان که ما را به دعا بر انگیخته‏اى و وعده اجابت‏داده‏اى،پس بر محمد و خاندانش درود بفرست و توبه من بپذیر و به‏جایى که نومیدان از رحمت خود را باز مى‏گردانى باز مگردان.تویى آن‏که توبه گنهکاران مى‏پذیرى و با خطاکاران بازگشته از خطا مهربان‏هستى.

بار خدایا،بر محمد و خاندانش درود بفرست آن سان که ما را به‏سبب او راه هدایت نمودى .بر محمد و خاندانش درود بفرست آن سان‏که ما را به هدایت او نجات بخشیدى.بر محمد و خاندانش درودبفرست،درودى که در روز بازپسین،روز بینوایى،شفیع ما به نزد توباشد،که تو بر هر کارى توانایى.و هو علیک یسیر.

پى‏نوشتها

1.ادعونى استجب لکم.(سوره 40/آیه 60

2.و هو الذى یقبل التوبة عن عباده و یعفو عن السیئات و یعلم ما تفعلون.(سوره 42/آیه 25)

3.ان الله یحب التوابین و یحب المتطهرین.(سوره 2/آیه 222)

نهج البلاغه (خطبه غراء )

     خطبه‏اى از آن حضرت ( ع ) آن راغرّاء       

نامیده‏اند که از خطبه‏هاى شگفت‏انگیز آن حضر( ع )  

است .

حمد خدایى را که به قدرت خود برتر است و پیروز و ، به فضل و بخشایش خود بر همگان نزدیک . بخشنده هر فایدتى است و دفع کننده هر سختى و بلایى است .

سپاس مى‏گویم او را ، به سبب بخششهاى عطوفت‏آمیزش و نعمتهاى او که همگان را از آن نصیب است . ایمان مى‏آورم به او ، که مبدأ همه چیزها و آغاز کننده آفرینش است و از او هدایت مى‏طلبم ، که هم نزدیک است و هم راه نماینده . از او یارى مى‏خواهم ، که هم قاهر است و هم قادر و بر او توکل مى‏کنم ، که هم کفایت‏کننده است و هم یارى دهنده و شهادت مى‏دهم ، که محمد ( ص ) بنده و رسول اوست ، او را فرستاده است تا فرمانهایش را روان دارد و حجت را بر همه تمام کند و مردمان را از عذاب او بترساند ، پیش از آنکه روز رستاخیز فرا رسد .

اى بندگان خدا ، شما را به ترس از خدا سفارش مى‏کنم . خداوندى که برایتان مثلها آورده و مدت عمر هر یک از شما را معین کرده است . آنکه پیکرهاى شما به جامه‏ها بیاراسته و اسباب معیشتتان فراهم ساخته و به کردارهایتان احاطه دارد و پاداش هر یک از شما را بر سر راه مهیا داشته . خداوندى که نعمتهاى فراوان و عطایاى بى‏شمار خود را خاص شما گردانید و به حجتهاى آشکارتان هشدار داد . یک یک شما را بر شمرد و براى هر یک مدت عمرى مقرر داشت . بدانید ، که شما را در این جهان که سراى آزمایش و عبرت است مى‏آزمایند و به حساب آنچه گفته‏اید یا کرده‏اید خواهند رسید . دنیا آبشخورى تیره است و گل آلود . ظاهرش دلفریب است و باطنش هلاک کننده . فریبى است زودگذر و فروغى است غروب‏کننده و سایه‏اى است ناپایدار و زوال یابنده و تکیه‏گاهى است فرو ریزنده . فریبندگى کند تا انس گیرد به او ، کسى که از آن گریزان است و دل بندد به او ، آنکه او را ناخوش دارد . آنگاه چموشى کند و لگد پراکند و دامهاى خود بگسترد و تیرهاى خود در کمان راند و آدمى را در کمند مرگ افکند و به خوابگاهى تنگ و بازگشتگاهى دهشت‏آورش کشد تا به عیان پاداش اعمال نیک و کیفر کردارهاى بد خویش بنگرد . و اینچنین‏اند کسانى

[ 155 ]

که پس از این مى‏آیند و جانشین گذشتگان مى‏شوند ، زیرا مرگ از هلاک کردنشان باز نایستد و بازماندگان نیز از ارتکاب گناه دست باز ندارند و از کرده پشیمان نشوند ، بلکه از رفتار پیشینیان پیروى کنند و پى در پى مى‏گذرند و مى‏روند تا به سر منزل فنا رسند .

چون رشته کارها از هم گسست و روزگاران سپرى شد و رستاخیز مردم فرا رسید ،

خداوند آنها را از درون گورها یا آشیانه‏هاى پرندگان یا کنام درندگان یا هر جاى دیگر که مرگ بر زمینشان زده است ، بیرون آورد ، در حالى ، که در انجام فرمانهاى خداوندى شتابان‏اند و بیدرنگ به سوى بازگشتگاه او به پیش مى‏روند و خاموش ، صف در صف ، در منظر الهى ایستاده . آنگاه بانگ منادى حق به گوششان رسد . جامه خضوع و فروتنى و فرمانبردارى و ذلّت و خوارى بر آنان پوشیده شود . در آن روز ، هیچ حیله‏اى به کار نیاید و آرزوها منقطع شود و دلها غمگین و از حرکت ایستاده ، آوازها به خشوع آمیخته و به پستى گراییده ، سر و روى غرق عرق ، وحشت بر آنها چیره .

بانگ مهیب آن منادى که تمیز دهنده حق از باطل است و آنان را فرا مى‏خواند که براى گرفتن جزاى اعمال خویش از ثواب یا عقاب در حرکت آیند ، لرزه بر اندامها اندازد . بندگانى هستند ، آفریده شده به قدرت قاهره او و پرورش یافته در تحت سیطره او نه به دلخواه خود . در چنگال مرگ گرفتار آمده در گورها جاى گرفته .

پیکرهایشان پوسیده گردیده ، تنها و بى‏کس از گورها بیرونشان آورند تا پاداش عمل خود ببینند و آن وام ، که به گردن دارند ، بگزارند و چون به حسابشان برسند ، نیکان و بدانشان از یکدیگر جدا شوند . در این جهان ، مهلتشان دادند تا راه رهایى خویش بیابند و از گمراهى به در آیند همانگونه که کسانى را که خواستار خشنودى و آشتى آنان باشند مهلت دهند و ظلمت شبهات از آنان زدوده‏اند . به حال خود رهایشان کرده‏اند تا خود را مهیا کنند همانند اسبانى که خواهند به میدان مسابقت روند . و بیندیشند که چسان حقیقت را بازجویند و اعمال نیک را بشناسند و در ایام زندگى و فرصتى که حاصل کرده‏اند از نور معرفت پرتوى برگیرند . چه زیبا و شگفت‏انگیز است این مثلهاى راست و درست و این اندرزهاى شفابخش ، اگر به دلهاى پاک و گوشهاى شنوا و رأیهاى ثابت و خردهاى دوراندیش راه یابند .

پس از خداى بترسید همانند کسى که شنید و خاشع شد و چون از روى نادانى گناهى کرد به گناه خویش اعتراف نمود و از سرانجام کار خود بیمناک گردید و عمل

[ 157 ]

کرد و از عقوبت پروردگار به هراس افتاد و به اطاعت شتافت و به مرحله یقین رسید و کارهاى نیکو کرد . چون اندرزش دادند ، اندرزها را پذیرا آمد و چون بر حذرش داشتند ، حذر نمود و باز گردید و توبه کرد و به خدا روى آورد و به دوستان خدا اقتدا کرد که بر مثال ایشان رود . چون راه راست را به او نشان دادند او نیز بدید و بشناخت و چابک وار قدم در راه طلب نهاد . و تا در گناهان نیفتد ، از هر گناه بگریخت . اندوخته سراى آخرت به دست آورد و باطن خویش پاکیزه ساخت و سراى آخرت بیاراست ،

براى روزى که از این جهان رخت برمى‏بندد و بدان راه پرخطر گام مى‏نهد و براى هنگام نیازمندى و جاى تنگدستى ، تا سبب پشتگرمى او شود ، زاد راه مهیا ساخت و براى آن سراى ، که جاى اقامت ابدى اوست ، پیشاپیش بفرستاد . پس اى بندگان خداى ، از خداى بترسید و آن کنید که شما را براى آن آفریده است و از او بیمناک باشید بدان حد که شما را از خود بیم داده است . تا شایسته آن نعمت جاوید شوید ،

که براى شما مهیا کرده است تا وعده‏اى که به بندگان خود داده برآورد ، که وعده او همواره راست است ، و از بیم رستاخیز او دور باشید .

و از این خطبه خداوند شما را گوش عطا کرد ، تا آنچه را که درخور شنیدن و نگهداشتن است بشنوید و نگه دارید . و چشم داد تا ظلمت نابینایى را فروغ بینایى بخشد . و اندامهایى بخشید که خود اجزایى در بر دارند و هر یک از اندامها را در جاى مناسب خود قرار داد ، در ترکیب خاص خود و بر دوام . و کالبدى در رسانیدن منافع خود همچنان بر پاى . و دلهایى که روزى خود مى‏طلبند . همه در نعمتهاى او غرقه‏اند و رهین منت او هستند . و ارزانى داشت ، آنچه عافیت را عطا کند و بلا را مانع آید .

خداوند براى هر یک از شما زمانى معین کرده که پایان آن بر شما پوشیده داشته . و برایتان از آثار گذشتگان عبرتها بر جاى نهاده ، چیزهایى که از آنها بهره مى‏یافتند و نصیب خویش بر مى‏گرفتند . بسى مهلتشان داد تا بهره خویش برگرفتند و مرگ شتابان بر سرشان تاخت و میان آنها و آرزوهایشان جدایى افکند در حالى که ، در ایام تندرستى براى روز بازپسین توشه‏اى فراهم نکردند و در اوان جوانى در اندیشه

[ 159 ]

روزگار پیرى و مرگ نبودند . آیا آنان ، که در اوج رونق جوانى هستند ، جز پیرى و خمیدگى چه انتظارى دارند یا کسى که در عین تندرستى است چشم به راه چه تواند بود جز بیمارى و ناتوانى ؟ آیا آنان ، که هنوز زنده و برجاى‏اند در اندیشه مرگ و نیستى نیستند ؟ زمان جدایى و دورى فرا رسیده است . از اضطراب ، لرزه بر تن افتاده ،

دردها شدت گرفته و از بسیارى اندوه ، آب دهان در گلو گره شده و چشم در طلب فریادرسى به اطراف مى‏نگرد ، مگر ، از فرزندان یا خویشاوندان و عزیزان و همسران یکى دست فرا کند . آیا هیچیک از خویشاوندان را رسد که دفع مرگ کنند ؟ آیا نوحه گران با فریاد و شیون خود گرهى از این کار توانند گشود ؟ در حالى که ، آدمى گروگان محلّه مردگان است و تنها در تنگناى گور خفته است . حشرات و گزندگان ،

پوست تنش را بر دریده‏اند و آن پیکرى که تا چندى پیش زنده و شاداب بود ، اکنون پوسیده شده و وزش بادها نشانش را برانداخته و دست حوادث روزگار خاک او بر باد داده . آرى ، بدنهاى تازه و لطیف ، دگرگون گشته و آن استخوانهاى نیرومند پوسیده شده و جانها در گرو بار گران گناهان گرفتار مانده‏اند . آن خبرهاى غیبى ، که شنیده بودند ، به یقین دیده‏اند . از ایشان نمى‏خواهند که بر اعمال نیک خود بیفزایند و راهى براى گذشتن از لغزشها و خطاهایشان نمى‏یابند .

آیا شما ، زندگان ، پسران یا پدران آن قوم نیستید ؟ یا برادران و خویشان ایشان ، که از شیوه‏هاى آنان پیروى مى‏کنید و بر مرکب آنان سوار مى‏شوید و به راه آنان مى‏روید . پس دلهاى مردم سخت گردیده و به نصیب و حصّه خود نرسیده‏اند . غافل از هدایت و رستگارى راه مى‏پیمایید ولى ، نه در راهى که باید . گویى که احکام دین جامه‏اى است که براى قامت دیگران بریده شده و معنى رستگارى جز گردآوردن متاع و خواسته این جهانى نیست .

بدانید ، که بر صراط گذر خواهید کرد و صراط ، گذرگاهى است لغزنده . از آن لغزشها ، وحشتها زاید و ، وحشت از پس وحشت پدید آید . پس اى بندگان خدا از خدا بترسید چونان خردمندى که اندیشه معاد ، قلب او را تسخیر کرده و بیم از عذاب ،

پیکرش را رنجور داشته و شب زنده‏داریها آن خواب اندک را هم از او ربوده است و امید رحمت پروردگار در گرماگرم روز تشنه‏اش داشته و پارساییش از شهوات دور داشته و ذکر خدا زبانش را به جنبش در آورده و ، تا از خشم او در امان ماند ، در پس سپر خوف از او پنهان گشته . از هر اندیشه که از راه روشن الهیش باز دارد ، دورى گزیده

[ 161 ]

و تا به سر منزل مقصود رسد ، بهترین و راست‏ترین راهها را برگزیده است و هیچ فریبى او را از راه حق منحرف نساخته و امور شبهه ناک از نظرش پنهان نمانده . پیروز است ، زیرا مژده بهشتش داده‏اند و نعمتهاى لا یزال خداوندى ، و خواب خوش در گور ، و ایمنى در روز رستاخیز .

ستوده کسى است ، که از گذرگاه دنیاى زودگذر به نیکنامى گذرد و خوشبخت کسى است ، که توشه سراى آخرت پیش فرستد و از خوف خدا به اعمال نیکو شتابد و در آن روزها ، که مهلتش داده‏اند ، از پاى ننشیند و در طلب خشنودى خداوند رغبت نشان دهد و در گریز از خشم او چالاکى ورزد . امروز که در دنیاست در اندیشه فرداى قیامت باشد و پیش از آنکه رخت از این جهان بکشد ، احوال آخرتش را به عیان بنگرد . بهشت ، پاداش عمل نیکوکاران را کافى است و عذاب آتش ، کیفر بدکاران را بسنده است ، زیرا خداوند هم انتقام کشنده است و هم یارى دهنده و کتاب خدا هم حجت آورد و هم به داورى کشد .

شما را به ترس از خدا سفارش مى‏کنم . خداوندى که شما را چندان هشدار داده که جایى براى بهانه‏جویى باقى نگذاشته و ، با نمودن راه روشن خود ، حجت بر همگان تمام کرده است و شما را از شیطان ، دشمنى که در دلهایتان پنهان شده و در گوشهایشان زمزمه مى‏کند ، بیم داده . شیطان یاران خود را گمراه کند و هلاک نماید و وعده دهد و آرزومند سازد و کارهاى گناه‏آلود را در چشمها بیاراید و گناهان بزرگ را بى‏مقدار و کم‏بها جلوه دهد ، تا اندک اندک ، دوستان خود را به دام کشد . و در بند خود به گروگان بربندد . آنگاه هر چه را که به فریب آراسته ، انکار کند و آنچه را بیمقدار و کم بها وانموده ، بزرگ انگارد و از آنچه ایمنى داده بر حذر دارد .

و هم از این خطبه [ در صفت آفرینش آدمى ]

آیا شما را از آفرینش آدمى آگاه سازم ؟ خداوندش در ظلمت زهدانها و درون غلافها و پرده‏ها پدید آورد . نطفه‏اى بود جهنده و خونى لخته شده ، بى‏هیچ صورتى و ، جنینى و شیرخواره‏اى و از شیر بازگرفته‏اى . سپس ، جوانى شد بالیده و رسیده . خداوند او را دلى داده فراگیرنده و زبانى سخنگوى و [ دیده‏اى بینا ] تا از سر اعتبار م کند و از ناشایستها بپرهیزد .

چون قامتش اعتدال یافت و قد برافراشت ، مغرورانه ، سر بر تافت و گمراه و لاابالى شد . دلو آرزوها را از چاه ضلالت بر مى‏کشید . همه سعى و رنجش براى دنیا بود و به خاطر عیش و طرب خویش و بى‏توجه به شریعت ، در پى هر چه دلخواه

[ 163 ]

اوست . باور ندارد ، که روزى مصیبتى بر او فرود آید ، از این رو ، از هیچ گناهى باک ندارد ، تا در عین غفلت و بى‏خبرى ، مفتون آمال و آرزوهاى خود بمیرد . در حالى که ، زندگى کوتاهش در لغزشها و خطاها سپرى شده و از هیچ پاداشى نصیبى نبرده که هیچ فریضه‏اى را به جا نیاورده .

هنوز گرم سرکشى بود و ، سرگرم شاد خوارى و لذّت جویى که بلاى مرگ بر سرش تاختن آورد و در گرداب آلام و بیماریها ، حیران و سرگردان ، روزها را به شب مى‏آورد و شبها را بیدار و نالان ، به روز ست ، در حالى که ، برادرى مشفق و پدرى مهربان و گروهى ، که بر حال او تأسّف مى‏خوردند و در اضطراب بر سینه مى‏کوبیدند ، گرد او را گرفته بودند . او بیهوش افتاده و در حال سکرات است . غمگین و حسرت زده است ، به هنگام جان دادن ، به درد ، مى‏نالد و به هنگام رخت بر بستن از این جهان ، رنج دیده است و درد کشیده .

آنگاه پیکرش را در کفنها مى‏پیچند و او را ، که رام و تسلیم است ، از زمین بر مى‏گیرند و بر تخته پاره‏ها مى‏نهند و در حالى که ، از شدت تعب ، چون اشتر از سفر بازگشته خسته است ، از رنج بیمارى گداخته و لاغر شده است . فرزندان و برادرانش او را بردارند و به سراى غربتش برند ، جایى که کسى به دیدارش نرود . چون تشییع‏کنندگان و نوحه سرایان بازگردند ، او را در قبرش بنشانند و او از بیم سؤال و لغزش در امتحان یاراى سخن گفتنش نباشد . بزرگترین بلایى که در این مرحله است ، بلاى آن آب جوشان و دخول در دوزخ فروزان است و وحشت از فوران و شدت صداى آتش .

عذاب کاهش نمى‏یابد تا اندکى بیارامد و آسایشى نیست ، که رنج را بزداید و توان و طاقتى نه ، که مگر عذاب را بازدارد ، و مرگى نیست که از رنج برهاندش و نه به قدر لحظه‏اى خواب ، که اندکى غمش را تسکین دهد به انواع مرگها و عذابهاى پیاپى همچنان مبتلاست . و ما به خدا پناه مى‏بریم .

اى بندگان خدا ، کجایند کسانى که عمر دراز کردند و از نعمتهاى پروردگار بهره‏مند گشتند ؟ کجایند آنان که تعلیمشان دادند و دریافتند ؟ کجایند آنان که فرصتشان دادند و به لهو و بازیچه گراییدند . تندرستیشان دادند و نعمت سلامت از یاد بردند . مدتى دراز مهلتشان دادند به عطایاى نیکو بنواختندشان و ، آنها را از عذاب دردناک خدا ترسانیدند و به پاداشهاى بزرگ وعده دادند . حذر کنید از گناهانى که شما را به ورطه

[ 165 ]

هلاکت مى‏اندازد و بترسید از زشتیهایى ، که سبب خشم خدا مى‏شود ، اى خداوندان چشمان بینا و گوشهاى شنوا و تنهاى درست و مال و متاع این جهانى .

آیا هیچ گریزگاهى ، راه نجاتى ، پناهگاهى ، راه فرارى یا بازگشتى هست ؟ پس کى باز خواهید گشت و به کدام سو روى مى‏نهید ؟ چه چیز شما را اینچنین فریفته است . بهره شما از زمین به قدر قامت شماست . در آنجا چهره بر خاک خواهید نهاد .

اکنون اى بندگان خدا ، تا ریسمان مرگ رهاست و گلویتان را نفشرده است و جان در بدن دارید ، فرصت غنیمت شمارید . اکنون ساعت ارشاد است و آسایش تنها و هنگام خدمت و تلاش و ، آنچه از روزهاى عمرتان برجاى مانده است ، زمان مهلت شماست تا خویشتن دگرگون کنید . اکنون هنگام توبه است و زمان حاجت خواستن ،

پیش از آنکه به تنگنا افتید یا گرفتار وحشت شوید و جان از تن برود و آنکه اکنون چهره نهفته و در انتظار آن هستید ، چهره نماید و آن خداى پیروزمند مقتدر شما را فرو گیرد ، در اندیشه خویش باشید .

در خبر است که چون آن حضرت این خطبه ادا مى‏کرد ، مستمعان را تن مى‏لرزید و چشمها مى‏گریست و دلها در اضطراب بود .